Mobbing kelimesinin kökü olan “mob” aşırı kabalık ve bu kabalığın hukuka uygun olmadığı anlamına gelir. Bu yıldırma hareketi hem maddi hem de duygusal olarak büyük ziyanlara neden olur. Bir tür taciz ve şiddettir. Tacize uğrayan kişi huzursuz, baskı altında ve rahatsız hisseder. Mobbing yapan kişilerin de, kendilerinde eksik taraf olduğunun farkındadır. Dolasıyla her zaman korku ve güvensizlik içindedir. Bunun yanı sıra hoşgörüsüzlük, iki yüzlü, her zaman kendini üstün gören, aşırı denetleyici ve kıskanç oldukları, hedef aldıkları kişinin zor durumlarıyla alay eden, kendi yetersizlik duygularını yenmeye çalışırlar.
Bugün yaygın olan bu konuya seksenli yıllardan sonra farkına varılmıştır. Günümüzde iş hayatında en temel sorunlarından biri olmasına rağmen hiç konuşulmaz. Bunun arkasındaki başlıca neden, bireyin parlak bir geleceğe sahip olabilmesi, aynı zamanda zeki ve duyarlı olmasıyla beraber zor durumlarda farklı açılardan bakabilmesi. Fakat bu koşullar mob yapacak zorbayı motive eder ve saldırıları sonucunda mağduru, insanlardan kaçan ve her şeyden izole eden biri haline getirir. Bazıları bunu kolayca geçebilir. Bazıları da kişisel çabalarla bu sorunun üstesinden gelmeye çalışıyorken birden geçemeyip, uçurum kenarından mob eden kişi ve grubu tarafından itilir ve silinir.
Peki şirket?
Bazı şirketler mobbing hareketlerine farkında olabilir ya da olmayabilir. Ama genelde üst yönetim, çeşitli mobbing şikayetlerini üst rafa koyar ve o rafta tozlanır yani önemsemezler. Bununla uğraşmanın bir vakit kaybıymış gibi görürler. Aslında bu durumlar şirketin organizasyonel işlev bozukluğunu gösterir. Mobbing’in daima tek taraflı olarak görülür ama burada ikinci gizli taraf var. Bu da şirkettir!
Başlıca Mobbing Örnekleri;
*Bireyi organizasyondan hariç tutma
*Birey hakkında etrafa yalan bilgi yayma
*Bireye karşı çalışanları kışkırtma
*Alay etme
*Aşağılama
Yukarıda saydığımız örneklerin olduğu şirketlerde bir kurumsallık problemi vardır, daha açık olarak şu söylenebilir; “yönetim zayıflığı” vardır. Genelinde bu yönetime sahip olan şirketlerde; öncelikle hormonlu yönetimin olması, ekip çalışmasının olmadığı, iletişim kanallarının örtbas edildiği ve yöneticilerin başarısız olunduğu durumlarda bir günah keçisi bulma anlayışının zihniyetindedirler.
Mağdurun ifadesini engelleyebilecek eylemler; Konuşurken sözünü kesiyor, bakış açısını desteklemesine izin vermiyor, aleyhinde kötü niyetli açıklamalar yapıyor. Hem mesleki hem de kişisel olarak hakarete uğramış, küçük düşürülmüş, eleştirilmiş olan mağdur, fikirleri uygulama potansiyele sahip olsa bile her şekilde “Gerçekleştirilemez fikir” olarak değerlendirilmektedir.
Mobbing’in belirtileri nelerdir; Güvensizlik hissi, başka bir işte çalışma arzusu, işe gitmenin zorluğu, mesleğe olan inancın yitirilmesi, diğer insanlarla iletişim bozukluğu, bitkinlik hissi, pişmanlık ve hırs rahatsızlıklardan bazılarıdır. Edindiğim bilgiler ve tecrübelerim doğrultusunda bu rahatsızlıklar birçok çalışanlarda görülmüş ve hormonlu yöneticilerin oluşturduğu organizasyonlarda meydana gelmiştir. Hatta mobbing uygulanan kişi iş yapmaktan ziyade mesai tamamlamaya başlar.
Mağduru izole etmeye yönelik eylemler; Mob eden kişi, mağdurla asla konuşmaz sanki o yokmuş gibi davranılır veya mağdur bir konuşma başlamaya çalışırsa, tek heceli, düşmanlıkla cevap verir. Mağdurun başka bir kişiyle konuşmasına izin verilmez, şirketin herhangi bir yerine atılır. Daha sonra onu meslektaşlarından izole etme ve fiziksel varlığı görmezden gelinir.
Diğer mağdura yönelik aşağılama eylemleri: Haksızlığa uğrayan kişinin aleyhine konuşulur ve eylemleri hakkında çeşitli söylentiler başlatılır, alay edilir ve akıl hastası kabul edilir, mağdurun bilgisine, eğitimine saldırılır, mağdurun küçük düşürücü pahasına şakalar yapılır.
Mağdurun mesleki itibarını sarsma; Verilen görevler yeterlilik seviyesinin altında, bunlardan bazıları gereksiz veya saçmadır; verilen görevler sık sık değiştirilir ve o kişinin aşağılayıcı görevleri yerine getirmesi beklenir. Hatta ilgili olmadığı konularda görevler verilir.
Neden mobbing’e maruz kalıyoruz?
Meslek hayatının bir noktasında, bir iş anlaşmazlığı veya işyerinde sorunlar yaşamamış neredeyse hiç kimse yoktur. Ancak bu, tüm bu insanların mobbing olgusunun kurbanı olduğu anlamına gelmez. Mob yapanların her zaman bir amacı vardır. Amaç sentetik olarak, mağdurun mesleki, psikolojik ve sosyal olarak yok edilmesi. Mob eden kişi mağdurun yeterli bilgi seviyesine gelemediğinden veya yerine geçeceğinden korku ve panik içerisinde olduğundan bu tür sistemlerdeki bireyler kişisel konumlarını kötüye kullanma neticesinde şirkete de zarar verir. Mobbing’e maruz kalmayanlar, farkındalar mı? Herhalde onlar sadece “Bana dokunmayan yılan bin yıl yaşasın” diyerek sadece önlerine bakarak yerlerinde şirkete bir şeyler katmayan yıllarca çalışanlar mı?
“Burada en çok zarar gören ne mağdur ne de tepedekiler, aslında şirket sahipleridir”
MEHMET ALİ ATAMAN
7Haziran2021
