Kazakistan-Özbekistan sınırındaki ünlü Aral Gölü ve Kaliforniya’daki Salton Denizi gibi, İran’da bulunan tuzlu Urmiye Gölü’nün her geçen yıl küçüldüğü ve alanının daraldığı uzun zamandır biliniyordu. Şimdi ise Orta Doğu’nun bir zamanlar en büyük göllerinden olan Urmiye Gölü, uzaydan dev bir suç mahallini andırıyor.
Nisan ayının sonlarında NASA’ya ait Aqua uzay aracı tarafından alınan görüntülerde Urmiye Gölü kendi koyu yeşil renginde görülürken; Temmuz ayının ortalarında aynı uydu tarafından alınan görüntülerde göl suyunun alg ve bakteri türleri ile dolarak bu canlılar dolayısıyla yer yer değişen tonlarda kırmızı rengini aldığı gözlemlendi.
Kuraklık, sıcaklık ve sulama suyuna karşı artan talep Türkiye – Hakkari sınırına çok yakın bir konumda ve İran’ın kuzeybatısında olan tuzlu gölün sürekli biçimde küçülmesine sebep oluyordu. Su sıcaklığı orta seviyelerde olan suyun doğal olarak yüksek olan tuz konsantrasyonu da Dunaliella alglerinin ana üreme ve çoğalma zemini olmasını sağladı ve sonunda gölün rengi yeşilden kırmızıya döndü.
University of Stuttgart’tan Mohammad Tourian NASA’ya yaptığı açıklamada, deniz ekosistemlerinde Dunaliella salina yosun türünün yeşil renk oluşmasına sebep olduğunu belirtti ve ekledi : “Buna karşılık, yüksek tuz ve yüksek ışık şiddeti gibi koşullar oluştuğunda, mikro-alg hücre içinde koruyucu karotenoidlerin sentezlenmesi yolu ile rengini kırmızıya çevirmektedir.”
Bir bakteri ailesi olan Halobacteriaceae de bu noktada önemli bir üstleniyor: Bu tuz seven organizmalar kırmızı renk pigmentini Güneş ışığını emerek ondan enerji üretmek için kullanıyor. Yani bu canlılardan bir su veya su birikintisi içine yeteri miktarda bırakılacak olursa suyun koyu kırmızı bir renk aldığı görülecektir.
Urmiye Gölü’nün renk değişim süreci daha önce de gerçekleşmişti. (Aynı şekilde Türkiye’de 2012 yılında Tuz Gölü’nde de benzer bir değişim görülmüştü) İlkbahar yağmurları ve dağların yakınlarında eriyen karlar genelde Urmiye Gölü’ne tatlı su taşıyor ve gölün hem rengini hem de tuz oranını sabitleme işlevi görüyordu. Ancak kuraklık ve yöredeki zirai su ihtiyacı devam ederken, bir süre daha kırmızı suların bölgede çekilen fotoğraflarda yerini alacağı düşünülüyor.
Uydudan elde edilen görüntülere dayanarak yapılan araştırmalarda geçtiğimiz 14 yıl içinde Urmiye Gölü’nün %70 oranında küçüldüğü (yüzey alanı büyüklüğü olarak) tespit edildi. Bu buharlaşarak küçülme olayı ardında sert, beyaz tuz kristallerini bırakmıştı. Dev kırmızı birikintiyi çevreleyen bu beyazlık ile birlikte oluşan görüntü şu an için hem göç eden kuşları hem de ülkedeki turistleri kendinden uzaklaştırıyor.
Göl bir zamanlar, dünyanın en büyük tuzlu karides (deniz biyolojisinde artemya olarak bilinir) habitatı iken, su kaybı ve yüksek tuzluluk bu canlıların çoğalmasının ve büyümesinin önüne geçti.
Tahran Üniversitesi biyologlarından Hossein Akhani; Scientific American‘a yaptığı açıklamada konu ile ilgili şunları belirtti: “Eğer kara alanlarının kullanımı ve su tüketimi şimdiki gibi kalacak olursa, göl de yakın zamanda yok olacaktır. Buna şüphe yok!”
Kaynak : Elaina Zachos, Why a Giant Green Lake Turned Blood-Red, 1 Ağustos 2016, news.nationalgeographic.com/2016/08/why-giant-green-lake-turned-blood-red-iran-algae/
