Hava Aracının Piyasa Değeri

Geçtiğimiz hafta yayımlanan yazıda üreticinin rekabet pozisyonu ve gelecek projeksiyonlarının hava aracının ikinci el değerindeki etkilerini incelemiştik. Bu hafta hava aracı değerlemesinin temelini oluşturan piyasa değerini inceleyeceğiz.

Piyasa değeri, bir pazardaki alıcı ve satıcının alışverişin gerçekleşmesi için mutabık kaldıkları değerdir ve bu değer piyasadaki arz ve talep dinamikleri doğrultusunda oluşur. Satışta olan hava aracı sayısının fazla, fakat alıcının az olduğu piyasalarda kararı alıcı verir, dolayısıyla bu pazara Alıcı Pazarı denilir. Bu piyasada arz fazla ve talep göreceli olarak az olduğu için, fiyatlarda aşağıya doğru esnemeler oluşur ve sonuç olarak alıcının avantajlı olduğu bir satın alma işlemi gerçekleşir. Alıcı Pazarı’nı belirleyen kriter mevcut satışta olan hava aracı sayısının toplam filonun %10’unun üzerinde olmasıdır.

Örneğin günümüze kadar 220 adet üretilmiş bir iş jeti modelinden, halihazırda 22 gövdeden fazlası piyasada müşterisini bekliyor ise, pazarın dinamikleri Alıcı Pazarı sinyalleri veriyor demektir. Rekabete ayrıca aynı sınıftaki rakip üreticiler tarafından üretilmiş hava araçlarını da dahil edince resim beklenildiği üzere alıcının avantajlı olduğu pazar dinamiklerini gösteriyor demektir.

Alıcı Pazarı’nda birbiri ile neredeyse tamamen aynı özelliklere (uçuş saat ve devir sayısı, üretim yılı ve modeli) sahip olan hava araçları arasındaki en ufak farklılıklar alıcının kararında büyük roller oynayabilmektedir. Örneğin, birbiri ile tamamen aynı özelliklere sahip iki hava aracından, birinin motorlarının kapsamlı bakım programında yer alması alıcı için tercih edilme sebebi, dolayısıyla hava aracının değerini arttıran bir kriterdir.

Özellikle iş jeti piyasasında 2008 yılından beri gözlemlenen dinamikler, pazarın Alıcı Pazarı olduğunu göstermektedir. 2018 yılı ile birlikte iş jeti Pazar trendinin tekrar satıcının güçlü olduğu piyasa trendine evrildiğine dair işaretler olsa da, önümüzdeki dönem belirleyici olacaktır. Piyasa dinamikleri, hava aracına olan talep doğrultusunda şekillenmekte olduğundan rekabet ciddi bir önem taşımaktadır.

İş jeti piyasasından örnek vermek gerekirse, küresel ekonomik kriz ile birlikte iş jetlerine olan talebin azalması Gulfstream, Dassault, Cessna, Bombardier ve Embraer gibi iş jeti üreticilerini sadece birbirleri ile değil, aynı zamanda ürettikleri ve satmış oldukları ikinci el iş jetleri ile de rekabete zorladı. Fabrika çıkışlı hava araçlarının fiyatları, ikinci el piyasasının düşmesi ile birlikte rekabete dahil olabilmek için çok kırılgan seviyelere çekildi. Bu durumda mevcut iş jetini satan kullanıcılar, piyasa değerinin düşmesinden dolayı zarar etseler de yeni iş jeti sipariş eden alıcılar ve ikinci el tercih edenler, oldukça karlı çıktı.

Görüldüğü üzere, piyasa dinamikleri küresel ekonominin durumu ile paralel olarak değişmektedir. Bu değişimleri iyi analiz edebilmek, hava aracını ne zaman satışa çıkaracağını belirlemek veya ne zaman yeni hava aracı satın alacığını bilmek hususunda da yol göstericidir. Dolayısıyla piyasa değerini bilmek, alıcının da satıcının da finanse eden kurumun da yararınadır.

Hava aracının ikinci el piyasa değerini öğrenmenin en kestirme yolu internet tarayıcınıza o hava aracının model ve üretim yılını yazarak satışta olan hava araçlarının istek fiyatlarını izlemek olarak bilinmektedir. Bu yöntem genel bir fikir vermek açısından doğru gibi görünse de ‘’asking price’’ olarak bilinen istek fiyatları, pazarlık payı bırakmak açısından piyasanın ortalama %10-%20 üzerindedir. Aynı şekilde Endüstriyel Fiyat Rehberleri de 3 aylık periyotlar dahilinde değer yayınladıkları için, belirledikleri değer aralığını geniş tutmak adına piyasanın ortalama %10- %15 üzerinde fiyat verirler.

Peki hava aracının gerçek piyasa değerini tespit etmek mümkün müdür?

Hava aracının gerçek piyasa değerini tespit etmenin yolu, hava aracı değerlemesinden geçmektedir. Hava aracı değerleme hizmetini belli ulusal ve uluslararası standartlar kapsamında gerçekleştiren alanında tecrübeli uzman birey ve kurumlar ile çalışılarak, satın alınacak, finanse edilecek veya satılacak hava aracının değerini gerçeğe en yakın şekilde tespit etmek mümkündür. Alanında tecrübeli sertifikalandırılmış hava aracı değerleme uzmanları, kullandıkları enformasyon sistemleri, geniş broker ağları ve hava aracı üreticisi ile olan bağlantıları sayesinde belirtilen hava aracının ‘’Adil Piyasa Değerini’’ belirlenen uluslararası standartlar dahilinde en uygun matematiksek yöntemleri kullanarak en doğru şekilde tespit ederler ve hazırladıkları ‘’Hava Aracı Değerleme Raporunda’’ değerleme neticesini şüpheye yer bırakmayacak şekilde ayrıntıları ile ortaya koyarlar.

Ece Özkan

DELTA AEROSPACE

Hava Aracı Değerleme Uzmanı- ASA Certified Aircraft Appraiser

E: ece.ozkan@delta-aerospace.com

T:+90 212 663 98 90 (22)